Friuli-Wenecja Julijska

Kilka słów

Friuli Wenecja Julijska to najbardziej wysunięty region na północny wschód. Graniczy aż z dwoma krajami- Słowenią oraz Austrią, przez co wiele zwyczajów
i tradycji zostało zapożyczonych od „sąsiadów”. Region ten jest autonomiczny, co znaczy, że większość budżetu pochodzi ze środków własnych i pozytywnie wpływa to na jego gospodarkę. Dostęp do Morza Adriatyckiego pozwala na rozwój miast portowych takich jak Triest, ale także prężnie rozwija się przemysł stoczniowy.
Friuli Wenecja Julijska przyciąga wielu turystów i nie bez powodu. Od przepięknych piaszczystych plaż w Lignano Sabbiadoro, przez historyczne miasta takie jak secesyjny Triest czy też świetnie zachowane pozostałości po rzymskiej Akwileji po Alpy Karnickie, które oferują nie tylko świetne warunki narciarskie zimą (ponad 200 km tras), ale także są idealne dla miłośników wypraw rowerowych, trekkingu i wspinaczek górskich. Friuli Wenecja Julijska jest często pomijana
i zapominana na rzecz popularniejszych regionów, lecz zdecydowanie warta odwiedzenia nie tylko ze względu na zapierającą dech w piersiach naturę, ale także na bogatą i ciekawą historię wielu kultur i narodów zamieszkujących te tereny.

Co zobaczyć?

1 . Triest

Triest to ważne portowe miasto, i stolica regionu Friuli Wenecja Juliska. Położone jest w większości na opadającym ku morzu płaskowyżu Kras, przy samej granicy ze Słowenią. Początkowo te niewielkie miasteczko rybackie ok. I w.p.n.e. stało się częścią kolonii rzymskiej. W późniejszych wiekach mieszkańcy Triestu, oprócz zagrożenia jakie stwarzali barbarzyńcy musieli liczyć się także z zagrożeniem ze strony Republiki Weneckiej, przez co poddali się opiece Habsburgów. Przez wiele lat znajdował się pod panowaniem Austriackim, dlatego też pod względem zabudowy do złudzenia przypomina Wiedeń. Dzięki licznym kontaktom handlowym, strategicznej pozycji oraz szybko rozwijającemu się portowi Triest bardzo szybko stał się jednym z najważniejszych miast w basenie Morza Śródziemnego. Już
w 1719 roku port Triestu został ogłoszony bezcłowym przez co szybko zyskał uznanie w oczach handlowców z całego świata. Najbardziej jednak Triest zyskał na rozpoznawalności dzięki importowanej kawie, z której szybko zasłynął na całym świecie. Powstała tam nawet kawowa giełda! Wiele tradycji zachowało się do dziś, nie bez powodu zatem Triest nazywany jest europejską stolicą kawy.

2 . Udine

Udine to miasto położone w centrum regionu Friuli Wenecja Julijska, u podnóża Alp. Zostało okrzyknięte jednym z najlepszych miejsc pod względem jakości do życia w całych Włoszech. Historia Udine sięga X wieku, lecz miasto zaczęło się rozwijać na dobre dopiero kilkaset lat później, dzięki wpływom pobliskiej Akwileji. Budynki i konstrukcje, które powstały za czasów panowania Republiki Weneckiej w można podziwiać do dzisiaj na Placu Wolności, który zachwyca przyjezdnych
z całego świata. W centrum miasta, na wzgórzu wznosi się XVI wieczny zamek. Przy dobrej pogodzie można stamtąd zaobserwować nie tylko panoramę miasta ale także Alpy.

3 . Grotta Gigante

La Grotta Gigante, czyli tłumacząc na polski- Jaskinia Olbrzymia jest miejscem wyjątkowym na skalę światową. Ma około 100 metrów wysokości, 168 metrów długości i 76 metrów szerokości oraz 365 000 m³ objętości! Powiadają, że pomieściłaby spokojnie kopułę watykańskiej bazyliki. Wiemy jedno. Została wpisana do księgi rekordów Guinessa w 1995 roku jako największa jaskinia otwarta dla turystów na świecie. Temperatura panująca wewnątrz jest niezmienna i wynosi
11 stopni Celcjusza. Została odkryta już w XIX wieku, lecz prawdopodobnie służyła jako schronienie dla zwierząt czy też ludzi w prehistorii. Od milionów lat
w wyniku procesów krasowych, tworzy się ten niezwykły cud natury, który można zwiedzić schodząc 500 schodków w dół (a następnie w górę J) na głębokość 101m.

4 . Castello Miramare&Castello di Duino

Castello Miramare, czyli zamek zbudowany w w latach 1856-1860 na życzenie arcyksięcia Maksymiliana I, przyszłego cesarza Meksyku, jako luksusowe miejsce zamieszkania dla niego i jego żony, księżniczki belgijskiej Miarii Charlotty. Położony nad samym morzem w zatoce Grignano, zachwyca swoim urokiem z zewnątrz
i zaskakuje swoim oryginalnym wnętrzem. Otoczony jest ogromnym ogrodem, który niegdyś był prywatną posesją, a obecnie zachęca odwiedzających do długich spacerów. Niecałe 10 minut drogi od Miramare znajduje się Castello Duino, czyli równie pięknie położony nad samym brzegiem morza zamek wybudowany w XVI wieku jako forteca dla zamożnej rodziny Walsee. Wielokrotnie zmianiał on właścicieli, a także był odwiedzany przez słynne osobistości takie jak: Elżbietę Bawarską (Sissi), Austriackiego Arcyksięcia  Franciszka Ferdynanda, Johanna Straussa, Franza Liszta, Hugo von Hofmannsthala, Gabriela d’Annunzio czy też Paul Valeryego. Obecnie zamek jest prywatną własnością, lecz udostępniony dla zwiedzających. Z jego okien roztacza się przepiękny widok na wybrzeże.

5 . Palmanova

Palmanova została zbudowana w XVI wieku według projektu słynnego włoskiego architekta tamtych czasów, Vincenzego Scammozziego, na zlecenie władz Wenecji. Zamysł zbudowania miasta obronnego wiązał się z licznymi konfliktami i spięciami na linii Wenecja-Austria. Ufortyfikowane miasto o kształcie dziewięcioramiennej gwiazdy zostało ostatecznie wykończone dopiero po około 200 latach. Palmanova zachowała swój oryginalny kształt do dzisiaj i zachwyca swoją idealną formą. Nie bez powodu została wpisana na listę UNESCO, jako przykład idealnej  architektury obronnej Wenecji z XVI wieku.

6 . Grado&Lignano Sabbiadoro

Pierwsze wzmianki o Grado sięgają czasów świetności pobliskiej Akwileji (II w.p.n.e.). Był to strategiczny punkt dla mieszkańców tego rzymskiego miasta, nie który dawał im bezpośredni dostęp do Morza Adriatyckiego, ale także dawał schronienie w postaci laguny przed najazdami barbarzyńców z północy. Po upadku Akwileji, Grado nie przestało się rozwijać, a bogaci mieszczanie chętnie osiedlali się na pobliskich terenach. Niestety Grado straciło na znaczeniu, przegrywając konkurencję
z bardziej wpływową i potężniejszą Wenecją. Zainteresowanie tą niewielką miejscowością wróciło dopiero na początku XX wieku, kiedy to zaczęto przebudowywać miasto, a do Grado zaczęły napływać fale turystów zza granicy (głównie z Austrii). Miasto stało się przepięknym resortem ze wszelkimi udogodnieniami dla plażowiczów. W niedalekiej odległości znajduje się także drugi kurort nadmorski o nazwie Lignano Sabbiadoro, czyli w tłumaczeniu na język polski- Lignano Złoty Piasek. Znany jest przede wszystkim ze świetnej infrastruktury hotelarskiej oraz szerokich, piaszczystych plaż, które co roku w najcieplejszych miesiącach zapełniają się ludźmi szukających ochłodzenia w wodach Adriatyku.

7 . Aquileia

Miasto założone przez rzymian w 181 w.p.n.e, początkowo jako fort obronny przed licznymi najazdami barbarzyńców, a także jako baza wypadowa na dalsze podboje. Akwileja będąc świetnie skomunikowana, położona w strategicznym miejscu bardzo szybko zaczęła się rozwijać. Kwitł handel, a miasto rozbudowywało się w bardzo szybkim tempie, aby osiągnąć szczyt swojej świetności za czasów Cesarza Augusta (27 r.p.n.e.- 14 r.p.n.e.). Według danych historycznych Aquileia była wtedy jednym z najbogatszych miast Imperium Rzymskiego. W 1998 roku dzięki ciężkiej pracy archeologów, odkryte, świetnie zachowane  pozostałości tego niegdyś rzymskiego miasta, zostały wpisane na listę UNESCO. Prace wykopaliskowe trwają do dziś. Najważniejszym miejscem w Akwileji jest oryginalna, o ponad 1700 letniej historii Bazylika, którą można podziwiać do dzisiaj. Jej obecny wygląd zawdzięcza przebudowie w X wieku naszej ery, lecz wewnątrz odkryto największą na świecie mozaikę wczesnochrześcijańską o powierzchni aż 760 m2 pochodzącą z IV w. n.e.! Naprawdę robi wrażenie!

8. Tarvisio i okolice

Tarvisio położone jest na samym krańcu północno wschodnich Włoch, oddalony o kilkanaście kilometrów od granicy z Austrią oraz Słowenią. Jest to bardzo niezwykle popularne i ciekawe miejsce dla osób, które kochają góry. Zarówno latem w okolicach Tarvisio, można wybrać się na trekking wzdłuż przepięknych szlaków, jak i zimą zatrzymać się w Tarvisio jako bazie wypadowej na pobliskie świetnie przygotowane stoki narciarskie. Tarvisio leży także na trasie słynnego Ciclovia Alpe Adria, czyli 400 kilometrowym szlaku rowerowym, który łączy austriacki Salzburg z włoskim nadmorskim Grado.

Typowe produkty regionu

• Brovada DOP- kiszona rzepa biała
• Cotto d’Oca- szynka z gęsi
• Formaggio Asìno- tłusty ser z mleka krowiego
• Formaggio di Malga- ser z mleka krowiego 
• Gubana- drożdżowa rolada
• Miele Millefiori della Montagna Friulana- miód wielokwiatowy z gór friulijskich
• Montasio DOP- ser oryginalnie produkowany z surowego mleka krowiego, częściowo odtłuszczonego
• Musetto- kiełbasa wieprzowa
• Pitina della Valtramontina- wędzony pulpecik z mięsa owczego 
• Prosciuttino crudo d’Oca- surowa szynka z gęsi
• Prosciutto di  San Daniele DOP- szynka San Daniele DOP
• Ricotta Affumicata di Malga- wędzona ricotta z Malga
• Ricotta di Capra- ricotta z mleka owczego
• Salame d’Oca- salami z gęsi
• Speck di Sauris- włoski boczek wędzony
• Tergeste Olio Extra Vergine d’Oliva DOP- oliwa z oliwek z Tergeste DOP
• Trota affumicata di San Daniele- pstrąg wędzony z San Daniele

Co zjeść?

• Gubana- drożdżowa rolada
• Cjarsons- ravioli wypełnione świeżą ricottą
• Frico e polenta- placek serowo ziemniaczany z polentą
• Trippa con polenta- flaczki z polentą

Wina

• Carso
• Colli orientali del Friuli
• Collio Goriziano
• Friuli Annia
• Friuli Aquileia
• Friuli Grave
• Friuli Isonzo
• Friuli Latisana
• Lison Pramaggiore

• Colli orientali del Friuli Picolit
• Ramandolo

• Alto Livenza
• Venezia Giulia

Zobacz także